1871 Paris Komünü

Lissagaray bu yapıtta Komün'ün toplumsal, proleter, ulusal ve uluslararası yönlerini açıkça dile getiriyor. Farklılıkların ve mücadelenin rüzgârında çok erken, belki vakitsiz ekilmiş ama son derece anlamlı girişim tohumlarını toplumsal bir düzlemde ele alıyor. Güçlü bir iradenin ürünü olarak yeni bir demokrasi biçiminin ortaya çıkışını proleter bakış açısıyla gözler önüne seriyor. Bir dönemin sonu, yeni bir çağın başlangıcı denebilir mi Komün için? Komün elbette geçmişin izlerini taşımaktadır ancak kesinlikle proleterya dünyasında doğmakta, oluşmakta olan bir gelişimi sekteye uğratmış değildir. Yenilgiye rağmen, Kari Marx'ın deyimiyle "1871 yılının, işçilerin Paris'i, Komün'ün Paris'i, her zaman için yeni bir toplumun öncüsü olarak anılacaktır".

Komün'ün en önemli kahramanlarından Louise Michel, 1898 yılında kaleme aldığı anılarında Komün hakkında şöyle der: "Komün, toplumların gidişatını değiştirecek güçte bir döneme imza atmıştır. Son saatlerini yaşayan eski dünyanın yıkıntıları üzerinde doğan yepyeni bir dünyadır. Komün son derece vahşi ve kanlı bir yenilgiye sahne olmuş olabilir, ancak top veya tüfek ateşiyle bir fikri öldürmek mümkün değildir. Eski dünyanın sonu, gerçekliğin gösterdiğinden bile daha hızlı bir şekilde yaklaşmaktadır. İçinde yaşadığımız gerçeklikte toplumu ezen, kalabalıkları çiğneyen baskı ne kadar güçlü olursa, bu baskıdan kurtulma arzusu da o kadar büyük olacaktır. Komün'den önce özgürlük için yapılan savaşlardan, mücadelelerden bahsetmeyi severdik, artık içinde bulunduğumuz dönemde, yeni bir tohumun yeşermesini beklerken, Komün günlerinden ve Komün mücadelesinden bahsedeceğiz. Kahramanların zamanı gelmiştir, ilkbaharda toplaşan arılar gibi, artık kalabalıklar bir araya gelmektedir; halk ozanlarının dilinde yeni bir efsane anlatılıyor: Mayıs hayaletinin söz alacağı dönem artık çok yakın."